Μαρία Τσίρμπα, σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Ψυχικής Υγείας
«Δεν θέλω να ξαναδώσω Πανελλήνιες». Μία φράση που μπορεί να αφήνει τους γονείς σε απόγνωση. Για χρόνια ή για μήνες ζούσαν με την προσμονή και την ανησυχία των Πανελληνίων εξετάσεων, τεράστια ποσά ενέργειας και χρημάτων επενδύθηκαν σε αυτή την προσπάθεια, και τώρα ακούν αυτήν τη φράση να πέφτει σαν κεραυνός στο σπίτι. Μια φράση που μπορεί να φέρει μεγάλη απογοήτευση, θυμό, θλίψη, ενοχές και έντονες συγκρούσεις με το παιδί.
Όσο αποδιοργανωτική και να είναι αυτή η κατάσταση, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Αντιθέτως, μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία για συζήτηση, καλύτερη κατανόηση και σχεδιασμό μιας νέας πορείας για το παιδί – και για την οικογένεια.
Στο άρθρο αυτό θα δούμε πώς μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους, να προσεγγίσουν με κατανόηση το παιδί τους και ποιες εναλλακτικές επιλογές υπάρχουν για το μέλλον. Γιατί η αξία και η ζωή του παιδιού δεν μετριέται από τις Πανελλήνιες, αλλά από την πληρότητα και την ισορροπία που χτίζει κάθε μέρα.
Αν το παιδί σας δεν θέλει να ξαναδώσει Πανελλήνιες και δεν ξέρετε πώς να το στηρίξετε, επικοινωνήστε σήμερα με τη Μαρία Τσίρμπα, σύμβουλο Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Ψυχικής Υγείας.
Μαζί μπορούμε να βρούμε τον δρόμο προς ηρεμία, κατανόηση και ουσιαστική επικοινωνία στην οικογένεια.
Η πίεση των Πανελληνίων στην Ελληνική οικογένεια
Η επιτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις θεωρούνταν πάντα συνώνυμο της πετυχημένης ανατροφής, της εξυπνάδας, της αξιοσύνης. Όσο ψηλότερα τα μόρια, τόσο μεγαλύτερη η επιτυχία, τόσο καλύτερη η σχολή. Η επιτυχία στις Πανελλήνιες ήταν μία οικογενειακή επιτυχία και μία ένδειξη ότι «είμαστε καλοί γονείς».
Αυτή η κοινωνική πίεση δημιουργεί ένα τεράστιο βάρος. Το παιδί «μετριέται και ζυγίζεται» από τις επιδόσεις του σε συγκεκριμένα μαθήματα, μέσα σε λίγες ώρες εξετάσεων ενώ ο γονιός παίρνει προσωπικά την επιτυχία ή την αποτυχία του παιδιού του.
Το αποτέλεσμα είναι μια ατμόσφαιρα άγχους, συγκρίσεων και συγκρούσεων, φόβου για το μέλλον.
Γιατί το παιδί δεν θέλει να ξαναδώσει
Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί. Πολλά παιδιά βιώνουν burnout μετά την ένταση των εξετάσεων, δηλαδή αισθάνονται εξουθενωμένα από την προσπάθεια και τελικά μεγαλύτερη είναι η ανακούφιση επειδή τελείωσε όλο αυτό, παρά η στενοχώρια επειδή δεν πέρασαν. Οι ατελείωτες ώρες διαβάσματος, το άγχος, η στέρηση προσωπικού χρόνου, η πίεση από την οικογένεια μπορεί να φέρουν αυτό το αποτέλεσμα. Άλλα νιώθουν βαθιά απογοήτευση ή ανακαλύπτουν ότι ο δρόμος που ακολουθούσαν δεν τα εκφράζει.
Επίσης ψυχολογικοί παράγοντες, όπως ο φόβος αποτυχίας, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ή αίσθημα ότι «δεν τα καταφέρνω» αποτρέπουν το παιδί από το να προσπαθήσει ξανά.
Το να μην θέλει να ξαναδώσει, λοιπόν, δεν είναι ένδειξη τεμπελιάς· είναι σήμα ανάγκης για αλλαγή, ανάπαυση και αναπροσανατολισμό.
Πίσω από την άρνηση, μπορεί να κρύβεται μια ειλικρινής επιθυμία του παιδιού να βρει τον εαυτό του — και εκεί πρέπει να δώσουμε σημασία.
Η στάση των γονιών: κατανόηση, όχι πανικός
Ο πρώτος που χρειάζεται υποστήριξη σε αυτή τη φάση είναι… ο γονιός. Η φυσική τάση είναι να αντιδράσουμε με πανικό ή θυμό. Όμως το κλειδί είναι η αυτοπαρατήρηση: Τι περιμέναμε εμείς από το παιδί; Μήπως τα δικά μας όνειρα έγιναν άθελά μας το βάρος του; Τί σημαίνει για εμάς προσωπικά το ότι απέτυχε στις Πανελλήνιες και δεν θέλει να ξαναδώσει;
Η αναγνώριση αυτών των προσδοκιών είναι το κλειδί για καλύτερη σύνδεση και κατανόηση του παιδιού. Μόνο όταν δούμε καθαρά το δικό μας άγχος, μπορούμε να το διαχειριστούμε και να σταθούμε δίπλα του με ηρεμία. Ας μην ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε οι ρυθμιστές της σχέσης με τα παιδιά μας.
Για να μειώσουμε τη πίεση, χρειάζονται φράσεις που αποφορτίζουν και δείχνουν εμπιστοσύνη γιατί τα λόγια έχουν τεράστια δύναμη. Αντί για «μα τι θα κάνεις τώρα;», δοκιμάστε: «Σε καταλαβαίνω, είναι φυσιολογικό να θες χρόνο».
Και οπωσδήποτε, υπομονή. Πολύ υπομονή και ψυχραιμία. Το παιδί χρειάζεται να ξαναβρεί το κίνητρό του — κι αυτό δεν γίνεται μέσα σε λίγες εβδομάδες. Το «τώρα ή ποτέ» δεν βοηθά· κάθε άνθρωπος έχει το δικό του ρυθμό και είναι έτοιμος στο δικό του χρόνο.
Δείξτε πίστη. Ακόμα κι αν δεν ξέρει τι θέλει, η αγάπη και η εμπιστοσύνη σας είναι η σταθερά που θα το καθοδηγήσει.
Πώς να προσεγγίσετε το παιδί
Το πιο σημαντικό βήμα είναι ο ανοιχτός διάλογος. Ακούστε πραγματικά το παιδί, χωρίς διακοπές, χωρίς να προσπαθείτε να βρείτε ή να του επιβάλλετε άμεσες λύσεις. Η ενεργητική ακρόαση σημαίνει να δείχνετε ότι ακούτε και καταλαβαίνετε χωρίς να κρίνετε: «Σε ακούω, πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο».
Αναγνωρίστε τα συναισθήματά του — θυμό, λύπη, απογοήτευση. Μην τα μειώνετε με φράσεις όπως «όλοι έτσι νιώθουν» ή «δεν πειράζει». Κάθε παιδί έχει τον δικό του ψυχισμό.
Ο σεβασμός είναι το θεμέλιο. Μπορεί να μην συμφωνείτε με την απόφαση, αλλά είναι σημαντικό να του δώσετε χώρο να την εκφράσει. Συχνά πίσω από μια άρνηση κρύβεται ανάγκη για αυτονομία.
Δοκιμάστε να συνεργαστείτε: «Ας ψάξουμε μαζί τις επιλογές σου». Έτσι, το παιδί αισθάνεται ότι έχει έναν σύμμαχο, όχι έναν κριτή.
Η ανοιχτή επικοινωνία χτίζει εμπιστοσύνη. Όταν ένα παιδί νιώθει ότι το ακούνε χωρίς να το κρίνουν, νιώθει ασφάλεια και βρίσκει τη δύναμη να ξανασταθεί στα πόδια του.
Εναλλακτικές επιλογές
Το ότι δεν θα ξαναδώσει Πανελλήνιες δεν σημαίνει ότι δεν έχει επιλογές. Η ζωή προσφέρει πολλούς δρόμους. Παρακάτω θα δούμε 3 εναλλακτικές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει:
Δημόσιες ΣΑΕΚ (Σχολές Ανώτατης Εκπαιδευτικής Κατάρτισης)
Με τον βαθμό του απολυτηρίου μπορεί να συμπληρώσει το παράλληλο μηχανογραφικό για ΣΑΕΚ τo επόμενο καλοκαίρι ή μπορεί να δει από το Σεπτέμβριο τις αιτήσεις που ανοίγουν για ΣΑΕΚ που έχουν ακόμα κενές θέσεις.
Συμπλήρωση μηχανογραφικού για το 10%
Χωρίς να ξαναδώσει πανελλήνιες το παιδί μπορεί να συμπληρώσει ξανά μηχανογραφικό την επόμενη χρονιά διεκδικώντας το 6% των θέσεων και τη μεθεπόμενη, το 4%. Ισχύει η ΕΒΕ της χρονιάς που έδωσε Πανελλήνιες και στο μηχανογραφικό θα ανοίξουν οι ίδιες σχολές.
ΕΠΑΛ ( Επαγγελματικό Λύκειο)
Μπορεί κάποιος και ως απόφοιτος ΓΕΛ (γενικού λυκείου) να εγγραφεί στη Β’ Λυκείου σε ΕΠΑΛ ώστε να αποκτήσει εξειδίκευση σε ειδικότητα, και με μαθητεία να πάρει δίπλωμα ισάξιο των ΣΑΕΚ.
Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας (ΕΠΑ.Σ.) της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (Δ.ΥΠ.Α πρώην ΟΑΕΔ)
Με υποβολή δήλωσης ηλεκτρονικά, ακόμα και για μαθητές με απολυτήριο γυμνασίου.
Φυσικά αν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα για σπουδές σε ιδιωτικά ιδρύματα ή στο εξωτερικό, οι επιλογές είναι πολλές.
Προσοχή στην ψυχική υγεία
Η ψυχική υγεία των εφήβων χρειάζεται προσοχή. Αν παρατηρήσετε έντονο άγχος, θλίψη, απομόνωση, ή αλλαγές στη συμπεριφορά (ύπνος, όρεξη, εκρήξεις θυμού), ίσως το παιδί να χρειάζεται επαγγελματική υποστήριξη.
Στην καθημερινότητα, προσπαθήστε να ενθαρρύνετε υγιεινές συνήθειες: σταθερό ωράριο ύπνου, σωστή διατροφή, άσκηση, χόμπι. Οι μικρές αυτές ισορροπίες βοηθούν στην ψυχική ανθεκτικότητα.
Το οικογενειακό περιβάλλον είναι καθοριστικό. Ένα σπίτι με ηρεμία, χωρίς φωνές και συνεχείς υπενθυμίσεις αποτυχίας, λειτουργεί θεραπευτικά.
Δεν χρειάζεται να είστε τέλειοι. Αρκεί να είστε εκεί, με συνέπεια και αποδοχή.
Ρόλος συμβούλου ψυχικής υγείας & επαγγελματικού προσανατολισμού
Μέσα στις συνεδρίες μας το παιδί νιώθει την ασφάλεια να μιλήσει για ότι το βαραίνει χωρίς επίκριση, ώστε να δούμε τι πραγματικά θέλει και να το στηρίξουμε προς εκείνη την κατεύθυνση. Αν κριθεί απαραίτητο, μπορεί να κάνει και το τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού για να έχει πιο ξεκάθαρες επιλογές για τις ειδικότητες που του ταιριάζουν. Η συμβουλευτική υποστήριξη δεν έχει σαν στόχο να πείσει το παιδί να ξαναδώσει Πανελλήνιες, αλλά να το στηρίξει να δει καθαρά τί πραγματικά θέλει.
Παράλληλα, μπορούν να γίνουν συνεδρίες στήριξης των γονέων ώστε να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και να είναι αποτελεσματικά δίπλα στο παιδί τους. Τα παιδιά σας, σας χρειάζονται δίπλα τους περισσότερο από όσο δείχνουν και είναι πολύ σημαντικό να είστε το ασφαλές τους λιμάνι.
Η ζωή δεν αρχίζει ούτε τελειώνει με τις Πανελλήνιες. Είναι απλώς ένας σταθμός, όχι ο προορισμός.
Ο ρόλος του γονιού δεν είναι να χαράξει τον δρόμο, αλλά να τον φωτίσει ώστε το παιδί να βρει το δικό του μονοπάτι.
Μπορεί να μην είναι ο δρόμος που είχατε φανταστεί, αλλά αν του ανήκει πραγματικά, τότε εκεί θα βρει τη χαρά και την πληρότητα που όλοι ευχόμαστε γι’ αυτό.
Συχνές Ερωτήσεις γονιών
Πώς θα πείσω το παιδί μου να ξαναδώσει Πανελλήνιες;
Σκοπός δεν είναι να το πείσετε να ξαναδώσει Πανελλήνιες αλλά να δείτε τί πραγματικά θέλει και χρειάζεται, βάζοντας στην άκρη την ανησυχία και τις προσδοκίες σας.
Θα καταστραφεί το μέλλον του αν δεν πάει στο Πανεπιστήμιο;
Όχι. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να πετύχει κανείς, με ή χωρίς Πανελλήνιες. Η επιτυχία δεν ορίζεται από μια εξέταση, αλλά από τη διάθεση για εξέλιξη.
Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θέλει να ξαναδώσει Πανελλήνιες
Μπορεί να φοβάται την δεύτερη αποτυχία, μπορεί να μην ήθελε ποτέ να δώσει, μπορεί να χρειάζεται να πάρει τον χρόνο του. Χρειάζεται να αφήσετε χώρο στο παιδί να εκφραστεί ελεύθερα και να το ακούσετε ουσιαστικά για να καταλάβετε.
Τι άλλες επιλογές υπάρχουν;
Αρκετές και μπορούμε να τις διερευνήσουμε μαζί. ΙΕΚ, τεχνικές σχολές, ιδιωτικές σχολές, σπουδές στο εξωτερικό, μαθητεία, εργασία με εκπαίδευση.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθάει;
Ναι, θα δούμε τί ειδικότητες ταιριάζουν στο παιδί και ποια εκπαίδευση μπορεί να ακολουθήσει.
Πότε πρέπει να ζητήσω ψυχολογική υποστήριξη για το παιδί μου;
Όταν δείτε παρατεταμένη θλίψη, απομόνωση, εκρήξεις ή απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που πριν το ευχαριστούσαν, τάση να μην κάνει τίποτα.